خلود جهنمیان و بهشتیان از منظر ملاصدرا و علامه طباطبایی

در قرآن آیات متعددی هست که مسئله خلود بهشتیان و جهنمیان را گوشزد می کند، عده ای را سعادتمند و مخلّد در بهشت و متنعم از نعمت های آن، و دسته دیگر را شقاوتمند و معذّب به انواع عذاب معرفی می کند. در این مقاله، سخن در معنای «خلود» در آیات 105 تا 108 هود متمرکز است و به واکاوی میزان و قلمرو آن از منظر ملاصدرا و علامه طباطبایی می پردازد؛ در اینکه مراد از خلود چیست و آیا بین خلود اهل بهشت و جهنم تفاوتی هست یا نه؟ بین مفسران و متکلمان اختلاف نظر وجود دارد اکثراً آن ها را یکی دانسته اند و به معنای بقا و جاودانگی اهل بهشت برای همیشه و ماندگاری اهل جهنم در جهنم به صورت دائمی و نامحدود می دانند. در این عرصه دیدگاه مفسر مطرح معاصر، علامه طباطبایی (ره)، و میزان هماهنگی بین نظر ایشان و ملاصدرا حائز اهمیت است. مسئله به روش تحلیل محتوا بر اساس داده ها و اطلاعات گردآوری شده است. از آن جا که قرآن در آیات هود خلود بهشتیان و جهنمیان را به دوام آسمان ها و زمین معلق دانسته، ابتدا مراد از آسمان و زمین و میزان دوام آن ها بررسی می شود و سپس مسئله خلود مورد کنکاش و مداقه قرار می گیرد. بنا بر نتایج، عده ای آسمان و زمین را دنیایی، اما علامه و ملاصدرا اخروی می دانند، علامه خلود را دائمی، ملاصدرا آن را بسته به نوع عقیده، کمیت، کیفیت و موجبات عذاب می داند. آنچه حاصل شد اینکه قرآن طبق عدل الهی محدودیت خلود جهنمیان، و مطابق فضل الهی بقای اهل بهشت را بیان می کند.